ΔΕΠΥ: Τι είναι και πώς εμφανίζεται στους ενήλικες
Πολλοί άνθρωποι αναζητούν στο διαδίκτυο τη φράση “δεπυ τι ειναι” ή “δεπυ ενηλικων” για να κατανοήσουν τις δυσκολίες που βιώνουν στην καθημερινότητα. Η ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) δεν αφορά μόνο παιδιά — εμφανίζεται και στους ενήλικες, με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η ΔΕΠΥ είναι κληρονομική. Υπολογίζεται ότι η κληρονομικότητα στη ΔΕΠΥ φτάνει ως και το 75%.
ΔΕΠΥ στους ενήλικες – πώς διαφέρει από ότι στα παιδιά
Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από:
Απροσεξία (δυσκολία συγκέντρωσης, οργάνωσης, παρακολούθησης οδηγιών)
Υπερκινητικότητα (κινητική ανησυχία, έντονη εσωτερική ανησυχία)
Παρορμητικότητα (δυσκολία αναστολής αντιδράσεων, διακοπή συνομιλιών, βιαστικές αποφάσεις)
Στους ενήλικες, τα συμπτώματα εμφανίζονται συχνά με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι όταν ήταν παιδιά. Η υπερκινητικότητα μπορεί να δώσει τη θέση της σε εσωτερικό ανήσυχο νου, και η απροσεξία να συνδέεται με χρόνια αναβλητικότητα και αίσθημα αποτυχίας.
ΔΕΠΥ στους ενήλικες – πώς εκδηλώνεται
Δυσκολία στην τήρηση προθεσμιών
Αδυναμία οργάνωσης χώρου ή χρόνου
Χρόνιο αίσθημα ότι «δε φτάνουν οι ώρες»
Ξαφνικές αλλαγές ενδιαφερόντων
Αίσθηση ότι «δουλεύω καλύτερα υπό πίεση»
Ξεσπάσματα θυμού ή δυσκολία ρύθμισης συναισθημάτων
Χαμηλή αυτοεκτίμηση, συχνά λόγω παρελθόντων αποτυχιών
ΔΕΠΥ ή κάτι άλλο;
Η ΔΕΠΥ συχνά συγχέεται με:
Αγχώδεις διαταραχές
Κατάθλιψη
Δυσκολίες προσωπικότητας (π.χ. αποδιοργανωμένα χαρακτηριστικά)
Τραυματική εμπειρία με επιρροή στην προσοχή
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η ΔΕΠΥ δεν εμφανίζεται κάποια στιγμή στην ενήλικη ζωή. Για να θεωρηθεί πως ένα άτομο έχει ΔΕΠΥ θα πρέπει να υπήρχαν βάση ιστορικού συμπτώματα κατά την παιδική ηλικία.
Η σωστή διάγνωση είναι απαραίτητη Στις μέρες μας υπάρχουν δομημένες κλινικές συνεντεύξεις αλλά με δυνατότητα μέτρησης της προσοχής. Η σωστή διάγνωση απαιτεί ψυχιατρική αξιολόγηση.
Υπάρχουν θετικά;
Ναι. Πολλοί ενήλικες με ΔΕΠΥ έχουν:
Έντονη δημιουργικότητα
Ικανότητα για γρήγορη σκέψη και αντίδραση
Ευαισθησία και ενσυναίσθηση
Υψηλό δυναμικό όταν τους ταιριάζει το πλαίσιο
Όταν το άτομο μάθει να αποδέχεται τον τρόπο λειτουργίας του και να βρίσκει εργαλεία οργάνωσης και αυτορρύθμισης, η ζωή μπορεί να αλλάξει θετικά.
Γιατί να το ψάξει κανείς; Είναι χρήσιμο;
Πολλοί ενήλικες φτάνουν σε αυτή τη διάγνωση μετά από χρόνια εσωτερικής κριτικής, αίσθημα αποτυχίας και κουραστικών προσπαθειών να “γίνουν όπως οι άλλοι”.
Το να αναγνωρίσει κανείς ότι:
δεν είναι τεμπέλης,
δεν είναι «χαοτικός χαρακτήρας»,
αλλά λειτουργεί με ένα διαφορετικό νευροψυχολογικό προφίλ,
είναι από μόνο του θεραπευτικό.
Η αναγνώριση της ΔΕΠΥ:
Βάζει τάξη στην προσωπική ιστορία — πολλά “ανεξήγητα” γεγονότα αποκτούν νόημα.
Μειώνει την εσωτερικευμένη ντροπή — γιατί ο άνθρωπος καταλαβαίνει πως δεν φταίει.
Επιτρέπει στο άτομο να διεκδικήσει βοήθεια — και να στήσει υποστηρικτικά περιβάλλοντα.
Ανοίγει δρόμους επαναπροσδιορισμού — στη δουλειά, στις σχέσεις, στη φροντίδα του εαυτού.
Είναι χρήσιμο να το ψάξει κανείς όχι για να πάρει “ταμπέλα”, αλλά για να δώσει ένα συγκεκριμένο όνομα σε κάτι που μέχρι τώρα ήταν διάχυτο, εξαντλητικό και παρεξηγημένο.
Μια καθημερινότητα γεμάτη «μικρούς αγώνες»
Η ΔΕΠΥ δεν είναι πάντα εμφανής. Πολλοί ενήλικες τη βιώνουν ως μια σιωπηλή εσωτερική μάχη: να μην ξεχάσουν σημαντικά ραντεβού, να συγκεντρωθούν σε μακροχρόνιες υποχρεώσεις, να ολοκληρώσουν καθημερινές εργασίες χωρίς εσωτερική διάσπαση.
Μπορεί να εργάζονται εντατικά, να είναι ιδιαίτερα δημιουργικοί, αλλά να αισθάνονται εσωτερικά διαλυμένοι ή “λίγοι”, γιατί δεν μπορούν να διατηρήσουν έναν σταθερό ρυθμό. Μερικές φορές νιώθουν ότι ζουν μόνιμα στο κόκκινο, και αυτό κουράζει – όχι μόνο σωματικά, αλλά και συναισθηματικά.
Το δικαίωμα να καταλάβεις
Η αναγνώριση της ΔΕΠΥ δεν είναι ετικέτα· είναι πλαίσιο αυτοκατανόησης. Μπορεί να σε βοηθήσει:
να απενοχοποιήσεις σημεία της πορείας σου
να ξαναδείς σχέσεις, επιλογές και επαγγελματικούς στόχους
να θέσεις όρια με βάση τη δική σου λειτουργικότητα
Μέσα από θεραπευτική διαδικασία, πολλά άτομα με ΔΕΠΥ καταφέρνουν να αποδομήσουν τις τοξικές ταυτότητες του “αναξιόπιστου” ή “ασυνεπούς” και να διαμορφώσουν νέες μορφές ζωής που τους ταιριάζουν καλύτερα.
Μήπως αναγνωρίζεις τον εαυτό σου;
Σου είναι δύσκολο να ξεκινήσεις μια απλή υποχρέωση;
Ζεις με διαρκές άγχος μήπως ξεχάσεις κάτι;
Κάνεις 10 πράγματα ταυτόχρονα και αφήνεις όλα μισά;
Δουλεύεις καλύτερα λίγο πριν τη λήξη μιας προθεσμίας;
Αν ναι, ίσως αξίζει να το συζητήσεις με έναν ειδικό. Μπορεί να μην είναι ΔΕΠΥ – αλλά η ερώτηση αξίζει όσο και η απάντηση.
Τι μπορώ να κάνω αν έχω ΔΕΠΥ;
Αναγνώριση και αποδοχή της ΔΕΠΥ ως τρόπου λειτουργίας
Ψυχοεκπαίδευση
Ψυχοθεραπευτική υποστήριξη (ιδίως CBT, coaching, αφηγηματική θεραπεία)
Οργάνωση με εργαλεία (π.χ. planner, alarms, χρωματική ταξινόμηση)
Σε ορισμένες περιπτώσεις, φαρμακευτική αγωγή (με ψυχίατρο)
Κλείσιμο:
Η ΔΕΠΥ δεν είναι αδυναμία χαρακτήρα. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος εσωτερικής ρύθμισης, με δυσκολίες αλλά και δυνατότητες. Η κατανόηση και η υποστήριξη είναι τα πρώτα βήματα προς την αυτογνωσία και την αποκατάσταση της εσωτερικής αυτοπεποίθησης.